گوشت ماده پروتئینی و با ارزشی است كه از عضلات حیوانات اسكلت دار تهیه و تولید میشود و یكی از اصلی ترین و مهم ترین منابع تأمین كننده پروتئین با منشأ حیوانی در غذای روزانه بشر است غدد و سایر اندامهای دام مانند زبان، كبد، مغز و نیز جزء گوشت محسوب میشوند گوشت علاوه بر پروتئین دارای مقدار قابل ملاحظهای از مواد معدنی و ویتامینها و برای بدن میباشد
قیمت فایل فقط 29,900 تومان
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول : مقدمه و كلیات......................................................................... 1........
بخش اول : گوشت .................................................................................... 1
بخش دوم : تاریخچه پیدایش صنعت سوسیس و كالباس در ایران و جهان........ 4
بخش سوم : سوسیس و كالباس – ویژگیها و روشهای آزمون ......... 7
بخش چهارم : تاریخچة تأسیس و بهره برداری كارخانة فرآوردههای گوشتی
میكائیلیان ............................................................................................... 14
بخش پنجم : آئین كار و شرایط بهداشتی تولید در كارگاهها و كارخانههای
فرآوردههای گوشتی .............................................................................. 15
فصل دوم : خط تولید فرآوردههای گوشتی .......................................... 30
بخش اول : دستگاهها و تجهیزات مورد نیاز .......................................... 30
بخش دوم : مواد تشكیل دهنده اصلی فرآوردههای گوشتی .................. 69
بخش سوم : پروسه تولید ...................................................................... 75
بخش چهارم : مراحل خط تولید كارخانه فرآوردههای گوشتی میكائیلیان 77
فصل سوم : آزمایشات شیمیایی و میكروبی .......................................... 82
بخش اول : گوشت قرمز و فرآوردههای آن – روش نمونه برداری .... 82
بخش دوم : آزمایش های شیمیایی ...................................................... 102
بخش سوم : آزمایشهای میكروبی ..................................................... 110
فصل چهارم : نتیجه گیری – انتقادات و پیشنهادات ............................ 139
ضمایم .................................................................................................. 140
منابع....................................................................................................... 143........
فصل اول :
مقدمه و كلیات
بخش اول : گوشت
گوشت ماده پروتئینی و با ارزشی است كه از عضلات حیوانات اسكلت دار تهیه و تولید میشود و یكی از اصلی ترین و مهم ترین منابع تأمین كننده پروتئین با منشأ حیوانی در غذای روزانه بشر است. غدد و سایر اندامهای دام مانند زبان، كبد، مغز و ... نیز جزء گوشت محسوب میشوند. گوشت علاوه بر پروتئین دارای مقدار قابل ملاحظهای از مواد معدنی و ویتامینها و ... برای بدن میباشد. و از چربی آن به عنوان تولید انرژی نیز استفاده میشود. در بعضی از كشورها از چربی بیشتر در جهت مصارف صنعتی بهره گیری مینمایند، به همین دلیل آن را در زمره كاملترین و بهترین مواد غذایی طبقه بندی نمودهاند.
ارزش غذایی پروتئین گوشت نسبت به پروتئین گیاهی به مراتب بالاتر میباشد زیرا در تغذیه انسان علاوه بر كمیت، مسئله كیفیت پروتئینها نیز مطرح است. میزان تركیبات چربی حیوانی بستگی به نوع، نژاد و تغذیه وام داشتند و اغلب از تری گلیسریدها كه تركیبی از گلیسیرین و اسیدهای چرب میباشند تشكیل شده است. بعضی از اسیدهای چرب مانند اسیدلینولنیك، اسیدلینولئیك و اسید آراشیدونیك كه تحت عنوان «گروه ویتامین F » نیز نامگذاری شدهاند برای بدن انسان بسیار ضروری بوده و می بایست حتماً از راه مواد غذایی وارد بدن گردند. چربیهای گیاهی معمولاً حاوی مقادیر بیشتری از این گونه اسیدهای چرب میباشند.
مواد معدنی گوشت به صورت تركیبات آلی و املاح معدنی وجود دارند. نمكهای معدنی بیشتر در ثابت نگه داشتن فشار اسمزی سلولها مؤثر میباشند و علاوه بر آن یونهای آن در متابولیسم و انقباضات ماهیچهای نقش بسزایی دارند. كمبود این مواد در بدن باعث اختلال در رشد بدن و قوای جنسی میشود.
مصرف گوشت اگر متعادل باشد اثرات مفیدی در اعضاء و دستگاههای بدن و رشد و سلامت جسمی و فكری انسان خواهد داشت. مثلاً در مصرف 100 گرم گوشت پخته شده حدوداً 50 درصد پروتئین مورد نیاز روزانه بدن و مقداری روی و ویتامینهای تیامین، 12B ریبوفلاوین،6B و حدود 15 درصد یا بیشتر آهن وجود دارد.
گوشت مرغ و ماهی نسبت به گوشت قرمز آهن كمتری دارد. افرادی كه رژیم غذایی خاصی ندارند باید در جیره غذایی روزانه خود مقداری گوشت در نظر بگیرند زیرا كمبود مصرف گوشت موجب ضعف، خستگی و در نهایت برخی از بیماریها خواهد گشت افراط در خوردن آن نیز خطرناك و مضر است.
نیاز گوشت برای یك فرد 70 كیلویی روزانه 200 – 150 گرم میباشد. اما از سن 50 سالگی به بعد باید به مرور از این مقدار كاسته شود، زیرا كلسترول موجود در گوشت برای سلامتی افرد مسن مخصوصاً افراد مبتلا به بیماریهای قبلی زیان آور میباشد ولی جوانان و افراد در حال رشد بنابر احتیاج بدنشان میتوانند روزانه بیش از 200 گرم گوشت نیز استفاده كنند. گوشت تأمین انرژی برای بدن چه در حالت كار و چه در حالت استراحت یك ضرورت است. كه در این میان گوشت و فرآوردههای گوشتی میتوانند نقش مؤثری را ایفا نمایند.
در ایران برای تولید فرآوردههای گوشتی (سوسیس و كالباس) اكثراً از گوشت گاو استفاده میشود كه آنرا به صورت لاشه كامل شقه، چهار تكهای (ران – سردست – گردن – قلوه گاه) تازه یا منجمد، داخلی یا وارداتی یا بسته بندی كارتنی تهیه مینمایند گوشت وارداتی كه امروزه اكثراً كارتنی هستند و به طریق ذبح اسلامی زیر نظر كارشناسان دامپزشكی و مسئولین ذیربط تهیه میشود اخیراً مردم به علت فواید بی شمار گوشت سفید توجه خاصی به فرآوردههای گوشت مرغ و گوشت بوقلمون نشان دادهاند، لذا عرضه این فرآوردهها در بازار بیشتر شده است.
در كشورهایی كه از نظر ماهی غنی هستند، میتوانند مازاد بر احتیاج خوراكی خود را كه شامل مقدار قابل ملاحظهای ماهی و یا سایر حیوانات خوراكی دریایی میباشد، بصورت فرآوردههای گوشتی تهیه نمایند كه در نتیجه با اضافه و كم نمودن كمیتی و كیفیتی مقداری مواد افزودنی به محصولی كه از نظر ارگانولپتیك نیز مطبوع و قابل قبول باشد، خواهند رسید.
معمولاً گوشت را از نظر رنگ و مواد تشكیل دهنده به دو نوع تقسیم كردهاند:
1- گوشت قرمز (گوشت گاو، گوسفند، بز، شتر، خوك، خرگوش و ...)
2- گوشت سفید (گوشت مرغ، خروس، اردك، غاز، بوقلمون، میگو و انواع ماهی و ...)
در انتخاب گوشت اكثر مردم تصور میكنند هر چه قدر گوشت روشنتر باشد بهتر و سهل الهضم تر است، در صورتی كه چنین عدهای نیز بین كیفیت و نوع گوشت دچار اشتباه میشوند در حالی كه این دو موضوع كاملاً با هم فرق دارند زیرا كیفیت گوشت مربوط به ارزش آن بوده و بستگی به نوع غذا، شرایط زندگی، شرایط ذبح حیوان دارد.
مثلاً اگر حیوان خیلی پیر باشد گوشت آن دارای رشته عضلانی سخت و اگر خیلی جوان باشد دارای گوشت ژلاتینی سنگین و بد هضم خواهد بود. همچنین به سلامت حیوان و به خصوص تغذیه خوب و مواظبت كافی بهداشتی در زمان نگهداری و پرورش دام نیز بستگی دارد. كیفیت ارزش غذایی گوشت علاوه بر مسائلی كه بیان شد، حتی در یك دام نیز بسته به اینكه مربوط به چه ناحیهای از بدن حیوان باشد، متفاوت است. به همین منظور قسمتهای مختلف حیوان را از نظر گوشتی درجه بندی و آن را كاته گوری نامگذاری كردهاند.
بخش دوم : تاریخچه پیدایش صنعت سوسیس و كالباس در ایران و جهان :
سوسیس و كالباس از قدیمی ترین محصولات گوشتی میباشد و از مدتها قبل مورد توجه قرار گرفتهاند، پانصد سال قبل از میلاد مسیح را ارجع به این مادة غذایی در ادبیات یونان مطالبی نوشته شده است.
كلمه سالامی را میتوان در مكتب یونان قدیم پیدا نمود و تصور میرود اولین بار در شهر سالامی (Salami) در ساحل شرقی یونان ساخته شده است، كلمة سوسیس (sausage) از لغت لاتین salsus به معنی نمك شوره (نیتریت + نیترات) یا نمك سود كردن گرفته شده است و شاید بدین مناسب باشد كه امروزه مفهوم این كلمه عوض شده، زیرا تهیه آن تغییر كرده و از طرق مختلف جهت تهیة آن استفاده مینماید.
البته پیشینة سوسیس و كالباس فعلی به 250-200 سال پیش بر میگردد كه در آن زمان گوشت را چرخ كرده در هاون كوبیده و با ادویه مخلوط میكردند و در روده گاو و یا گوسفند میپختند.
رومیان قدیم، علاقه زیادی به سوسیس و كالباس داشتند و اغلب در چشنهای مذهبی از این محصولات استفاده میكردند، به طوریكه در فستیوال Origiastic كه به مناسبت عید مذهبی بر پا شده بود، مقدار زیادی از آن مصرف گردید و مورد اعتراض شدید روحانیون آن زمان قرار گرفت.
زمانیكه كنستانتین به امپراطوری رسید و مسیحیت را قبول كرد، روحانیون را وادار به مبارزه بر علیه مصرف سوسیس و كالباس نمودند و به دنبال آن در بسیاری از نقاط مصرف این فرآوردههای گوشتی منع گردید ولی كم كم با اعتراض عمومی مردم قانون منع مصرف سوسیس و كالباس لغو گردید و تهیة مصرف آن یكبار دیگر در بین مردم رایج گشت.
در گذشته برای تهیه این خوراك از مخلوط گوشت وادویه شاه بلوط به عنوان چاشنی استفاده میكردند، در آن زمان محصولات تولید شده را در روده وارد نمیكردند بلكه از روشهای مختلفی نظیر جاسازی در نیهای سروته بسته استفاده مینمودند.
قبل از آنكه روشهای سردكردن جدید، متداول شد سرد نمودن مواد غذایی فقط در زمستان امكان داشت و بدین جهت سوسیس و كالباس را در زمستان تهیه میكردند در نتیجه هوای سرد و خشك، مقداری از رطوبت آن كاهش مییافت و تا زمان رسیدن فصل تابستان قابل نگهداری بود.
تهیة سوسیس و كالباس در ایران به صورت یك كارگاه كوچك از سال 1307 شمسی شروع گردید، بدین صورت كه در آن زمان شخصی روسی به نام fanasow در بندر انزلی با ماشین كوچك و دستی خود شروع به كار نمود و احتیاجات روزانة تعدادی از اتباع خارجی آن محل را طرف مینمود.
در سال 1309 شمسی شخصی دیگری به نام lischinski كه از اهالی شوروی بوده و سابقة تولید كالباس را داشته، كارخانه كوچكی را دایر نمود كه قادر به تولید روزانه 50-40 كیلوگرم كالباس بود، این كارخانه تا سال 1312 شمسی در بندر انزلی به كار مشغول بود.
از آن پس كارخانه را به تهران منتقل نمود از یك متخصص آلمانی در امر كالباس سازی دعوت به كار نمود، در آن زمان یكی از ارامنه كه از اهالی سلماس بود و پس از انقلاب روسیه به ایران آمده بود، در منزلش با وسایل دستی به همراه همسر و دو فرزندش و نیز 4 كارگر از ارامنة ایران به تهیه فرآوردههای گوشتی (سوسیس و كالباس و ژامبون) مشغول بود، این شخص آرزومان آوانسیان نام داشت.
زمانیكه كارخانه lischiuiski در سال 1312 از بندر انزلی به تهران منتقل شد با آرزومان شریك گردید و بدین ترتیب در پایتخت كشور اولین كارخانة كالباس سازی بنا نهاده شد ، پس از آن كارخانة دیگری به نام اصل بلور به تولید فرآوردههای گوشتی در تهران پرداخت كه تولید روزانه این كارخانه نیز كم بود.
این كارخانه بعدها به میكائیلیان واگذار گردید، در حال حاضر با تمایل مردم به این فرآوردهها، این صنعت در كشور به سرعت رشد و ترقی نموده و واحدهای تولیدی زیادی در تهران و سایر شهرستانها مشغول تولید این فرآوردهها میباشند.
بخش سوم : مقدمه
سوسیس و كالباس – ویژگی و روشهای آزمون
1- هدف :
هدف از تدوین این گزارش تعیین ویژگیها، نمونه برداری، روش آزمون، بسته بندی و نشانه گذاری سوسیس و كالباس میباشد.
2- دامنه كاربرد :
این روش در مورد انواع سوسیس و كالباس حرارت دیده كه در داخل كشور تولید و عرضه میشود، كاربرد دارد.
3- اصطلاحات و تعاریف :
- سوسیس و كالباس : عبارتست از، مخلوط پایدار حاصل از گوشت دامهای كشتاری (حیوانات حلال گوشت) چربی و آب كه همراه با مواد دیگری در داخل پوششهای طبیعی و یا مصنوعی در شرایط مناسب پر شده و پس از طی فرآیند حرارتی مناسب سایر فرآیندهای لازم (مثل دود دادن) برای مصرف خوراك انسان آماده میگردد. ولی در هر حال عمده ترین جزء به كار رفته در تولید سوسیس و كالباس، گوشت میباشد.
- گوشت تكهای : قطعاتی از گوشتهای خرد شده توسط چرخ گوشت یا وسایل دیگر به ابعاد مختلف به صورت تكه مانند است كه در خمیر یا فارش استفاده میگردد.
- فارش : خمیر حاصل از اختلاط مواد اولیه سوسیس و كالباس را میگویند.
- برش پذیری : عبارت است از ورقههای برش داده شده توسط دستگاه برش كالباس میباشد.
- حفرات هوا : عبارت است از هوای محبوس توسط خمیر یا فارش، كه در جریان تهیه و پر كردن در داخل پوشش كاملاً تخلیه نگردیده و پس از عملیات پخت، اتساع یافته و از خمیر خارج میگردد.
- پوششهای طبیعی : عبارت است از قسمتهای قابل فرآوری روده و یا سایر قسمتهای دامهای كشتاری (حیوانات حلال گوشت) كه علاوه بر داشتن مشخصههای خاص در اكثر موارد قابل هضم بوده و به راحتی قابل خوردن میباشند.
- پوششهای مصنوعی : عبارت است از پوششهای ساخته شده كه تحت نامهای پوششهای سلولزی، كلاژن غیر قابل خوردن و كلاژن قابل خوردن و پلاستیكی تقسیم بندی گردیده كه اكثراً قابل هضم نبوده و هر كدام دارای مشخصههای خاص مربوط به خود را دارا میباشند.
4- واحد یا كارگاه تولید كننده :
عبارتست از كارگاههای تولید كننده سوسیس و كالباس، كه قانوناً مجاز بوده و دارای تسهیلات و تجهیزات و امكانات لازم و كافی برای فرآوری نوع و انواع گوشتهای مصرفی خود برای تهیه سوسیس و كالباس است.
5- مواد تشكیل دهنده سوسیس و كالباس :
- گوشت : شامل گوشت سالم و بهداشتی دامهای كشتاری حلال گوشت مطابق استانداردهای مربوطه.
- مواد پروتئین مجاز برای مصارف انسانی، مانند كازئینات و كازئین، گلوتن، پروتئین سویا، شیر خشك، پنیر، تخم مرغ یا پودر آن بر طبق استانداردهای مربوطه.
- چربیهای خوراكی حیوانی و یا روغنهای مجاز، مانند كره، روغن نباتی مایع بر طبق استانداردهای مربوطه.
- آرد گندم و نشاستههای خوراكی حاصل از گندم، برنج، ذرت سیب زمینی بر طبق استانداردهای مربوطه.
- نمك طعام و شكر بر طبق استانداردهای مربوطه
- پسته و انواع ادویه جات و سبزیهای خوراكی مانند فلفل دلمهای، هویج و قارچ بر طبق استانداردهای مربوطه.
- آب آشامیدنی بر طبق استانداردهای مربوطه.
6- مواد افزودنی :
افزودنیها مجاز شامل نیتریت سدیم، پلی فسفات سدیم و اسید اسكوربیك و مشتقات آن
در تهیه سوسیس و كالباس باید توجه خاصی داشته باشیم كه مقدار چگونگی نحوه مصرف هر یك از مواد گفته شده به تنهایی یا جمعاً باید به گونهای باشد كه ویژگیهای سوسیس و كالباس بر طبق استانداردهای مربوطهاش باشد و همچنین به غیر از موادی كه گفته شد نباید از مواد دیگری برای تهیه سوسیس و كالباس استفاده كنیم.
7- طبقه بندی و گروه بندی :
با توجه به اهمیت میزان گوشت در ویژگیهای شیمیایی سوسیس و كالباس، این فرآوردهها بر اساس درصد گوشت تشكیل دهنده به چهار گروه بر اساس جدول زیر تقسیم میگردند.
رسم جدول شماره 1
ویژگیهای عمومی : ویژگی عمومی سوسیس و كالباس بر اساس جدول زیر میباشد.
رسم جدول شماره 2
- ویژگی بهداشتی : آئین كار و شرایط بهداشتی تولید در كارگاهها و كارخانهها فراوردههای گوشتی باید بر طبق استانداردهای ملی ایران به شماره 2971 باشد.
- ویژگی میكروبی : ویژگی میكروبی سوسیس و كالباس بر اساس جدول زیر میباشد.
رسم جدول شماره 3
8- بسته بندی :
- مواد بسته بندی : برای بسته بندی سوسیس و كالباس میتوان از پوششهای مصنوعی مجاز مخصوص مواد غذایی و یا پوششهای طبیعی مانند روده باریك فرآوری شده حیوانات حلال گوشت و با تأیید مراجع قانونی و ذیصلاح استفاده نمود.
- نحوه بسته بندی : بسته بندی در انواع سوسیس و كالباس باید به گونهای باشد كه در فواصل معینی به وسیله دستگاه سوسیس پیچ پیچانده شده و در مورد انواع كالباس به منظور رعایت موارد بهداشتی، بهتر است كه پوششهای مورد مصرف به وسیله دستگاه كلیپ زن بسته بندی گردد.
9- نشانه گذاری :
موارد و آگاهیهای زیر باید به طور روش و خوانا بر روی بسته بندی سوسیس و كالباس درج گردد.
- نشانه گذاری كالباس
- میزان درصد گوشت
- نام و نوع فرآورده
- ذكر مواد متشكله و درصد مواد اصلی به كار رفته
- نام و نشانی تولید كننده و نشانه تجاری آن
- شماره پروانه ساخت از وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشكی
- تاریخ تولید و روز و ماه و سال
- تاریخ انقضای مصرف به روز و ماه و سال
- ذكر عبارت «درجه حرارت ْ4 سلسیوس نگهداری شود.»
- عبارت محصول ساخت ایران
- حاشیه سوسیس كالباس از لحاظ نام كارخانه تولید كننده در طول پوشش درج و تاریخ تولید و انقضاء مصرف به صورت خوانا و قابل رؤیت با توجه به اندازه گیری كالباس تكرار گردد.
- نشانه گذاری سوسیس
- پوششهای مورد مصرف در سوسیس در صورتی كه تولید داخلی باشد باید دارای مشخصات زیر بر روی سوسیس باشند.
- نام كارخانه و نام تجاری
- نام و نوع فرآورده و درصد گوشت
- شماره پروانه ساخت از وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشكی
- ذكر تاریخ تولید و انقضاء مصرف به روز و ماه و سال
- در هر حال در صورتی كه از بسته بندی ثانوی در مورد سوسیس استفاده به عمل آید. (در صورتی كه از پوشش سلولزی استفاده میگردد مشخصات باید به نحو مقتضی بر روی بسته بندی قید گردد)
بخش چهارم : تاریخچه تأسیس و بهره برداری كارخانة فرآوردههای گوشتی میكائیلیان :
این كارخانه در قسمت شرقی تهران واقع در خیابان بنی هاشم میباشد. مساحتی حدود 4700 دارد كه از 50-45 سال پیش در مكان فعلی فعالیت داشته و در حال حاضر با حدود 60-50 پرسنل به كار خود ادامه میدهد كه 30 – 25 نفر از آنان در خط تولید میباشند. این كارخانه در ابتدا تقریباً به صورت شخصی و تعداد پرسنل اندك و با تولید كم شروع به كار كرد سپس در خیابان لاله زار با تولید حدود kg 5-4 به كارش ادامه داد، و زمانی كه تولید روزانهاش از kg 500 تجاوز كرد كارخانه را به قوام السلطنه نزدیك به درب شمالی (درب سفارت روس) منتقل كردند.
در حال حاضر تولید روزانه بطور متوسط از 10-5 تن متغیر میباشد، و به طور كلی 25 نوع محصول تولید میشود كه ذكر نام چند نمونه آنها میپردازیم .
سوسیس آلمانی – كوكتل معمولی – خشك معمولی – لیونر معمولی – خشك ممتاز – خشك پرسی – آبجویی – تنوری گوشت – ژامبون مرغ – كوكتل پنیر – كوكتل مرغ – گوشت كوفته – هات داگ – سالامی – تنوری مرغ – كالباس نوروزی – كوكتل بلغاری – ژامبون گوشت و مرغ TM – ژامبون مرغ تاپ میكائیلیان – ژامبون گوشت تاپ میكائلیان و ...
بخش پنجم : آئین كار و شرایط بهداشتی تولید در كارگاهها و كارخانههای فرآوردههای گوشتی
مقدمه
گوشت فرآوردههای گوشتی محیط مناسبی برای رشد و تكثیر اكثر میكروارگانیسمها میباشد كه میتواند نتیجتاً باعث تجزیه و تغییر در تركیب و كاهش كیفیت گوشت و فرآوردههای آن شود. بنابراین در كلیه مراحل كشتار، جابجایی، فرآیند، نگهداری و توزیع باید تحت نظارت و كنترل بهداشتی لازم و مستمر قرار گیرند.
1- هدف
هدف از تدوین این روش تأمین شرایط بهداشتی یكسان در كلیه كارگاهها . كارخانههای گوشتی میباشد.
2- دامنه كاربرد
این آئین كار شرایط بهداشتی مورد نیاز برای تولید جابهجایی، بسته بندی، انبار كردن و حمل و نقل فرآوردههای گوشتی فرایند شده را جهت اطمینان از سلامت محصول عرضه شده ارائه مینمایند.
3- شرایط عمومی واحدهای تولیدی و فرآوردههای گوشتی
- واحدهای تولیدی جهت تأسیس و تولید باید دارای مجوزهای قانونی لازم باشند.
- واحدهای تولیدی باید فضای كار كافی را برای انجام كلیه مراحل تولید فراهم نمایند.
- واحدهای تولیدی باید دور از منابع آلوده كننده (گرد و خاك – دود و بوهای نامطبوع و سایر آلوده كننده) قرار گرفته باشند.
- واحد تولیدی باید به طریقی طراحی و تجهیز گردد كه كنترلهای كیفی و بهداشتی سهولت در آن انجام پذیر باشد.
- واحد تولیدی باید در وضعیتی باشد كه از نظر ورود و تجمع حشرات، پرندگان و جوندگان محفوظ باشند.
- مشخصات ساختمان : رعایت نكات زیر در ساختن واحد تولیدی الزامی است.
- ساختمان باید با رعایت اصول فنی بنا شده و در آن كلیه امكانات بهداشتی لازم در نظر گرفته شده باشد.
- ساختمان تأسهیلات واحد تولیدی باید همواره از نظر تعمیرات تحت نظارت باشند.
- در تمام فضای تولیدی موجود باید شرایط ذیل برقرار باشد.
الف ) كف
1) غیر قابل نفوذ و مقاوم باشد.
2) قابل شستشو و ضد عفونی (مقاوم در برابر مواد ضد عفونی كننده و شوینده) باشد.
3) لغزنده نباشد
4) بدون درز و شكاف باشد
5) باید دارای كف شوی مناسب باشد.
6) دارای شیب مناسب به سمت كف شوی باشد.
ب ) دیوارهها :
1) غیر قابل نفوذ باشد
2) صاف و بدون شكاف و درز و دارای رنگ روشن باشد.
3) ارتفاع دیوار مناسب با نوع كار مربوطه بوده و قابل شستشو و قابل ضدعفونی باشد.
4) زوایای بین دیوارهها و نیز بین دیوارهها و كف باید دارای انحنای لازم باشد.
پ ) سقف :
در واحد تولیدی با به نحوی طراحی و عایق بندی شده باشد كه از تجمع كثافات و تراكم بخار آب جلوگیری به عمل آید. و دارای رنگ روشن بوده و به راحتی قابل تمیز كردن باشد.
ت ) تمام پلهها و پاگردها باید به نحوی ساخته و استفاده شود كه دارای نرده و حفاظ مناسب بوده سطح آن لغزنده نباشد و به راحتی شسته و ضد عفونی گردند. حداقل عرض آن 30 سانتی متر و حداكثر ارتفاع بین 20-17 سانتی متر باشد.
ث ) تمام درها باید به اندازه كافی عریض یا دارای سطوح صاف نفوذ پذیر نسبت به آب باشند. درهای ورودی و خروجی سالنهای آماده سازی گوشت و تولید باید بصوری تعبیه گردند كه از ورود حشرات به نحو مطلوب جلوگیری شود.
نحوه استقرار ماشین آلات و مشخصات وسایل و ظروف مورد مصرف :
- واحد تولیدی از لحاظ استقرار ماشین آلات باید به گونهای باشد كه از تماس گوشت و فرآوردههای آن با كف دیوارها یا دستگاهها به جز آنهایی كه در فرآیند محصول استفاده میشوند اجتناب گردد.
- نوار نقاله و كانالهای حمل كه در تهیه و آماده سازی گوشت و فرآوردههای گوشتی مورد استفاده قرار میگیرند باید در مقابل شكستگی، سائیدگی و خوردگی مقاوم بوده و به آسانی قابل شستشو و ضدعفونی باشد.
- تمام تجهیزات وسایل و لوازم مورد استفاده در واحد تولیدی كه در تماس با گوشت و فرآوردههای گوشتی میباشند باید از مواد زنگ نزن (فولاد زنگ نزن مواد پلاستیكی مجاز و دیگر مواد مناسب) ساخته شده باشند. این تجهیزات باید دارای سطوح صاف و عاری از هر نوع منافذ و شیارهایی كه موجب تجمع مواد زاید میشوند بوده و به آسانی قابل شستشو و ضد عفونی كردن باشند. تجهیزاتی كه به طور ثابت نصب شدهاند باید به نحوی استقرار یابند كه تمام سطوح و زوایای آن به راحتی قابل شستشو و قابل ضدعفونی كردن باشند.
- تجهیزات و لوازمی كه برای مواد غیر خوراكی و مواد زاید حاصل از تولید استفاده میشوند باید به نحوی مشخص گردند (رنگ آمیزی، نصب پلاك و غیره) چنین ظروفی نباید مطلقاً برای مواد خوراكی مورد استفاده قرار گیرند.
تأسیسات واحد تولیدی :
- آب مورد مصرف در كارخانه (آشامیدنی و غیر آشامیدنی) باید در خطوط كاملاً جدا كه ترجیحاً توسط رنگ خاصی مشخص شدهاند جریان یابد، آب غیر آشامیدنی را میتوان برای اهدافی مثل تولید بخار، مصارف آتش نشانی و غیره مورد استفاده قرار داد.
- كلیه فضاهای تولید باید دارای سیستم مؤثر و كارآمد برای دفع مواد زاید خروجی از محیط كار بوده و تحت نظارت دایم نگهداری شود. تمام مجاری خروجی فاضلاب باید به اندازه كافی قطور باشد تا بتوانند حداكثر مواد زاید را حمل نمایند. تمام مولدها باید كاملاً آب بندی شده باشند و حوضچهها، مجاری و چاههای فاضلاب باید به طریقی طراحی و تعبید گردند كه از آلودگی آب آشامیدنی و سایر مواد خوراكی اجتناب گردد و همچنین فاضلاب مربوط به توالتها و دستشوییها نباید قبل از خروج نهایی با سیستم مواد خروجی واحد تولیدی مخلوط شود. بطور كلی سیستم فاضلاب باید دارای تأییدیههای لازم از سازمانهای مربوطه باشد.
- نور كافی و مناسب باید در واحد تولید فراهم شده باشد به نحوی كه شدت آن از مقادیر زیر كمتر نباشد.
- كلید منابع تأمین كننده نور محیط كار باید دارای حفاظ مناسب باشد تا در موقع شكسته شدن از آلودگی گوشت و فرآوردههای گوشتی و سایر مواد اولیه جلوگیری به عمل آید.
- سالنها باید به نحو مناسب جهت جلوگیری از تراكم بخار آب، گرد و غبار، دود، بو و گرمای زیاد تهویه گردند و روزنههای تهویه باید توسط نوری مناسب پوشانیده شوند. پنجرهها باید شیشههای یكپارچه پوشیده و توسط توریهای مناسب و قابل نظافت محافظت شونده در صورتی كه پنجرهها دارای طاقچه هستند باید به صورت شیب دار ساخته شوند.
- آسانسورهای مخصوص جابهجایی فرآوردههای گوشتی باید به طریقی ساخته شوند كه از آلودگی گوشت جلوگیری نموده، به راحتی قابل شستشو باشند. كانال عبور اتاقك آسانسور باید از مصالح مناسب، نسبت به آب نفوذ ناپذیر و قابل شستشو پوشش داده شود و اگر به آن رنگ زده میشود از رنگهای روشن استفاده گردد. قسمت كف محفظه باید قابل نظافت و دارای آب روی مناسب باشد.
4- كنترلها و تسهیلات بهداشتی
- هر قسمتی از واحد تولیدی كه در آن گوشت و فرآوردههای گوشتی آماده، فرآیند و انبار میشوند باید از یكدیگر مجزا و در تمام اوقات فقط برای همان منظور استفاده قرار گیرد.
- دمای قسمت آماده سازی لاشه در طی ساعات كار نباید از 10 درجه سلسیوس تجاوز نماید، در غیر این صورت سالن و تمامی تجهیزات وسایل موجود در آن حداقل هر 4 ساعت یكبار باید تمیز و ضدعفونی شوند.
- در كلیه قسمتهای تولید كارگاه یا كارخانه نباید هیچ گونه ظروف و لوازم غیر ضروری نگهداری گردد.
- در خلال ساعات كار، آب آشامیدنی به مقدار كافی با حداقل دمای 82 درجه سلسیوس باید در دسترس باشد.
- تمام مواد زاید و غیر خوراكی حاصل از تهیه و فرآیند گوشت و فرآوردههای گوشتی و همچنین مواد دور ریختنی باید به ترتیبی از محیط كار خارج شوند تا از آلودگی گوشت و فرآوردههای گوشتی آب آشامیدنی تجهیزات، كف و دیوارهها جلوگیری شود.
- ضد عفونی و كنترل آفات و حیوانات :
- تمام سالنهای آماده سازی، تهیه و بسته بندی گوشت و فرآوردههای گوشتی باید دارای امكانات كافی جهت ضد عفونی و تمیز كردن وسایل و لوازم باشند و از این امكانات نباید استفاده مشخص به عمل آید.
- در مقابل كلیه درهای ورودی به سالن تولید باید حوضچههای محتوی مواد ضد عفونی كننده در نظر گرفته شود.
- مبارزه مداوم و مستمر با آفات از قبیل جوندگان، حشرات و پرندگان توسط مؤسسات مجاز و افراد آگاه با استفاده از مواد مناسب و تأیید شده به عمل آید به طوری كه ریشه كنی حتی المقدور بصورت بنیادی و اساسی انجام پذیرد.
- قبل از به كار گیری آفت كشها، كلید مواد اولیه و فرآوردههای تولید شده باید از سالن تولید خارج شده و تمام تجهیزات و لوازم باید قبل از استفاده مجدد به صورت كامل شستشو گردد.
- آفت كشها یا سایر مواد سمی در محلی مجزا و محفوظ و قفل شده نگهداری شوند و كلیه احتیاجات لازم جهت اجتناب از آلودگی مواد اولیه به عمل آید.
- نگهداری و ورود حیوانات به محوطه تولید باید جلوگیری به عمل آید، در این مورد ضوابط سازمانها و ارگانهای مربوطه باید رعایت شوند.
- مواد ضد عفونی و پاك كننده مورد استفاده برای تجهیزات و لوازم، كف و دیوارهها باید از انواع مجاز بوده و پس از خاتمه این عمل باید با شستشوی كامل توسط آب آشامیدنی هر گونه مواد باقی مانده از آنها زدوده شود. در هنگام استفاده این مواد نباید با گوشت و یا فرآوردههای گوشتی و دیگر موارد مصرفی در تولید تماس حاصل نماید.
- مواد ضد عفونی و پاك كننده باید همواره در محل مخصوص بخود نگهداری شود.
امكانات و تسهیلات بهداشتی لازم برای كاركنان
- تسهیلات مناسب به شرح زیر باید برای كاركنان واحد تولیدی فراهم گردد :
- اتاق مناسب برای تعویض لباس كه به مقدار كافی دارای كمدهای انفرادی باشد.
- حمام با شرایط بهداشتی مجهز به آب گرم و سرد در مجاورت رخت كن در نظر گرفته شود. تعداد دوشهای آب گرم و سرد بر حسب تعداد كارگر میباشد.
- توالت و دستشوییهای بهداشتی و مجهز به سیفون، در مكانی تعبیه گردد كه مستقیماً به سالن تولید ارتباطی نداشته باشد، تعداد و شرایط بهداشتی توالتها باید بر طبق استاندارد باشد. دستشوییها در محل مناسب نسبت به توالت قرار گرفته و مجهز به سیستم آب سرد و گرم باشید مخلوط كن (حتی المقدور از شیرپائی برای اینكار استفاده شود. )، صابون و یا مواد پاك كننده و مناسب بوده و جهت خشك كردن دستها حولههای كاغذی یكبار مصرف و یا دستگاه مولد هوای گرم در نظر گرفته شده باشد، ضمناً برای جمع آوری حولههای كاغذی، ظروف زباله مناسب باید فراهم باشد.
- كلیه قسمتهای فوق الذكر باید از روشنایی و تهویه كافی برخوردارباشد.
5- شرایط بهداشتی لازم برای مواد اولیه مصرفی :
- تمام مواد اولیه مصرفی باید پس از رسیدن به واحد تولیدی در شرایط مناسب نگهداری شود و در صورت لزوم قبل از بكارگیری در تولید مورد آزمایشات لازم قرار گیرند.
- آب و یخ :
- آب آشامیدنی مورد مصرف در واحد تولیدی باید تحت فشار كافی و در صورت لزوم یا تسهیلات مناسب برای ذخیره و توزیع بوده و در مقابل آلودگیها محافظت گردد.
- یخ باید از آب آشامیدنی تهیه و به نحوی جابهجا و انبار شود كه از آلودگی به دور بماند.
- گوشت :
- گوشتی كه برای تولید فرآوردهها به مصرف میرسد، باید تحت شرایط بهداشتی آماده شود و بازرسیهای لازم بر روی آن انجام گرفته باشد.
- گوشت یا هر مواد اولیه مصرفی دیگر كه فاقد كیفیت مطلوب بوده و یا تغییرات شیمیایی در آن انجام شده و یا میزان آلودگی به مواد خارجی آن را برای مصرف انسان نامناسب ساخته باشد نباید در تولید فرآوردههای گوشتی مورد استفاده قرار گیرد.
- چنانچه گوشت از خارج كارخانه تأمین میگردد باید توسط بازرسان ذیصلاح مورد بازرسی بهداشتی قرار گرفته و به مهر بهداشتی ممهور گردیده باشد.
- در صورت انجام كشتار در كشتارگاه واحد تولیدی، برای موازین بهداشتی در مراحل مختلف كشتار را رعایت و لاشهها و ضمائم مربوطه توسط بازرسان ذیصلاح مورد معاینه دقیق قرار گرفته و لاشهها به مهر بهداشتی ممهور گردند.
- آماده سازی، نگهداری و حمل و نقل گوشت باید تحت شرایطی قرار گیرد كه از هر گونه آلودگیهای ثانویه و تغییرات نامطلوب اجتناب گردد.
- گوشت آماده شده در سالن آماده سازی باید به سرعت در سالن تولید یا سردخانه منتقل گردد، به طوری كه از انباشتگی آن در محل فوق الذكر جلوگیری به عمل آید.
- سایر مواد اولیه و افزودنی باید دارای مجوزهای لازم بوده و ویژگیهای آنان با استاندارد و ضوابط مربوطه و مطابقت داشته و تحت شرایط مناسب نگهداری و مصرف گردند. كلیه موارد در صورت لزوم باید قبل از مصرف مورد آزمایشهای لازم قرار بگیرند.
6- شرایط بهداشتی در روند تولید :
- كلیه فرآیندها باید در محوطههای مجزا مناسب و مخصوص آن كار انجام شود.
- پس از پایان كار روزانه سالن و كلیه تجهیزات و لوازم موجود در آن بایستی تمیز و ضدعفونی گردند.
طی انجام این اعمال نباید گوشت و فرآوردههای گوشتی در سالن وجود داشته باشد.
- كلیه مراحل تولید باید در حداقل زمان ممكن انجام پذیرد تا محیط مناسبی برای رشد میكروارگانیسمهای بیماری زا یا عامل فساد فراهم نگردد.
- كلیه تجهیزات و وسایلی كه با مواد خام در تماس میباشند نباید برای محصولات حرارت دیده به كار گرفته شوند. مگر اینكه این وسایل قبلاً به طور كامل شستشو و ضد عفونی شده باشند.
- فرآوردههایی نهایی نباید با گوشت و مواد اولیه دیگر در این مكان نگهداری شوند.
- زمان و روش پخت باید متناسب با نوع فرآورده و بسته بندی باشد.
7- شرایط بهداشتی در ذخیره سازی :
- در هر واحد تولیدی مواد خوراكی و غیر خوراكی باید كاملاً از یكدیگر جدا گردند.
- سرد خانهها :
- ساختمان، تأسیسات، تجهیزات فنی، بهداشت و نگهداری گوشت و فرآوردههای آن در سردخانه باید بر اساس استاندارد ملی ایران به شماره 16-1899 بوده و علاوه بر آن نكات ذیل نیز به سبب ویژگیهای خاص گوشت و فرآوردههای آن رعایت گردند.
الف ) ورود و استفاده از سردخانهها باید منحصر به كاركنان مجاز این قسمتها باشد.
ب ) درها نباید بمدت طولانی بحالت باز باقی بمانند و بلافاصله بعد از استفاده باید بسته شوند.
پ ) از سردخانهها نباید بیش از ظرفیت مجاز استفاده نمود.
ت ) كلیه سردخانهها باید به دستگاه خودكار ثبتها تجهیز گردیده باشند.
- در سردخانههای بالا صفر علاوه بر بندهای ذكر شده در بندهای بالا باید نكات زیر نیز رعایت گردند :
دما، رطوبت نسبی، سرعت جریان هوا، باید در سطحی مناسب حفظ شود تا نگهداری گوشت و فرآوردههای آن بخوبی انجام گردد.
- هنگامی كه از سردخانه زیر صفر برای نگهداری گوشت و فرآوردههای گوشتی منجمد استفاده شود. (علاوه بر شرایط مندرج در بندهای بالا نكات ذیل نیز باید مورد توجه قرار گیرد)
* گوشت یا فرآوردههای گوشتی، نباید مستقیماً بر روی كف سردخانه قرار گیرد بلكه باید از پالتهای با جنس مناسب برای اینكار استفاده شود بنحوی كه امكان گردش هوا در تمام نقاط سردخانه وجود داشته باشد.
** درجه برودت در سردخانههای زیر صفر باید به نحوی تعیین گردد كه در طول مدت نگهداری از ایجاد هر گونه تغییرات نامطلوب در گوشت و فرآوردههای گوشتی جلوگیری بعمل آید.
8- شرایط بهداشتی لازم در مراحل مختلف حمل و نقل :
- حمل و نقل گوشت یا فرآوردههای گوشتی نباید در همان وسائلی كه برای سایر كالاها مورد استفاده قرار میگیرد انجام شود.
- وسایل حمل و نقل گوشت و فرآوردههای گوشتی باید قبل از بارگیری، شستشو و در صورت لزوم ضد عفونی گردند.
- وسایل نقلیه سردخانه كه برای حمل و نقل گوشت و فرآوردههای گوشتی مورد استفاده قرار میگیرند، باید دارای شرایط زیر باشند.
- سطوح داخلی باید صاف، نسبت به آب نفوذ ناپذیر، زنگ نزن، قابل شستشو و ضد عفونی باشند، اتصالات درها باید چنان درزبندی شده باشند كه درجه برودت در سر تا سر زمان حمل و نقل در حد مناسب نگهداری شود.
- وسایل نقلیه سردخانه كه برای حمل و نقل گوشت و فرآوردههای گوشتی اختصاص یافتهاند باید بنحوی تجهیز شده باشند كه از تماس فرآوردههای مربوطه به كف جلوگیری گردد.
9- دستور العملهای لازم در مورد بسته بندی و نگهداری انواع فرآوردههای گوشتی
- فرآوردههای گوشتی باید به نحوی بسته بندی شوند كه در خلال جابجایی و نگهداری از آلودگی و فساد محفوظ باشند.
- مواد مورد استفاده برای بسته بندی باید از انواع مجاز بوده و مصرف آن به تأیید مراجع ذیصلاح رسیده باشد.
- بسته بندی باید تحت شرایطی انجام گیرد كه از آلودگی ثانویه فرآورده اجتناب شود.
- فرآوردههای گوشتی كنسرو شده در قوطیهای فلزی
- فرآوردههای گوشتی كه در چنین ظروفی بسته بندی میشوند باید به طریقی فرآوری شوند كه در خلال مراحل ذخیره سازی، حمل و نقل و عرضه، در مقابل فساد مقاومت نموده و خطری برای سلامت مصرف كننده نداشته باشند.
- مراحل مختلف فرآیند تحت نظارت فرد ذیصلاح انجام گرفتند و بوسیله مسئول فنی كنترل گردد.
- كنترلهای لازم در خلال تولید بطور مستمر انجام گرفته، تاریخ و سوابق هر پخت و نتایج كنترل كیفی نگهداری و آماده ارائه با بازرسان باشند.
- در طی مراحل تولید باید از آب آشامیدنی استفاده شود. اگر از آب دوباره مصرف برای خنك كردن ظروف حرارت دیده استفاده میشود قبل از مصرف باید آنرا فیلتر كرده و به آن كلر اضافه نمود.
- جابهجایی فرآوردههای گوشتی پخته باید بطریقی كاملاً بهداشتی انجام گیرد.
در مورد فرآوردههای گوشتی بدون پوشش حتی الامكان باید از وسایل خودكار استفاده شود. در صورتیكه جابهجایی با دست انجام میشود. لازم است از دستكشهایی استفاده شود كه به راحتی قابل شستشو و ضد عفونی كردن باشند حتی الامكان از دستكشهای یكبار مصرف استفاده شود.
- این نوع فرآوردهها باید در شرایط كاملاً بهداشتی حمل و نقل و تا هنگام مصرف و در دمای یخچال نگهداری شود.
- چنانچه محصول دود داده میشود لازم است :
الف ) اطاقك دود در محل مناسب قرار گرفته و علاوه بر دارا بودن شرایط لازم دارای هواكش مناسب باشد كه پس از اتمام عملیات دود دادن بطور كامل دود را از اتاق خارج نمود.
ب ) در موقع دود دادن باید عمل بنحوی انجام گیرد و كه از ورود دود به داخل سالنهای واحد تولیدی جلوگیری گردد.
پ ) برای دود دادن باید از انواع چوبهای مجاز (مثل چوب درخت بلوط) استفاده نمود.
- فرآوردههای گوشتی در بسته بندی بدون هوا :
- سالن آماده سازی (جداسازی پوشش و برش) و بسته بندی باید كاملاً از سایر قسمتها مجزا بوده و از لحاظ ساختمانی و بهداشتی واجد كلیه شرایط سالن تولید باشد.
سرد كردن و تهویه سالن باید بوسیله روشهای مناسب انجام گیرد. (از كولرهای آبی استفاده شود)
- استفاده از سردخانه زیر صفر (حداقل منهای هجده درجه سیلسیوس) برای نگهداری محصول
- حمل و توزیع محصول منجمد با وسایل نقلیه سردخانه دار
10- كنترلهای بهداشتی و آزمایشگاهی :
- تمامی فرآیندها، جابهجایی و نگهداری و غیره باید تحت نظارت دكتر دامپزشك یا متخصص مواد غذایی باشد.
- كلیه امور نظافت سالن تولید و تجهیزات مربوطه باید تحت نظارت و كنترل یك فرد مسئول قرار داشته باشد. فرد مورد نظر باید با دستگاههای تولید، وسایل نظافت، مواد ضد عفونی و پاك كننده، آشنایی كامل داشته و با تعداد پرسنل لازم وظائف خود را زیر نظر مسئول فنی واحد تولیدی انجام دهد. بدیهی است كلیه اعمال نظافت باید طبق یك جدول تنظیمی و با توجه به نقاط حساس دستگاهها و امكان بصورت مستمر و روزانه انجام شود تا از نظارت كامل و دقیق نقاط مورد نظر ایشان حاصل گردد.
- آزمایشهای كنترل : علاوه بر كنترلهای معمول كه بوسیله ارگانهای كنترل كننده مربوطه انجام میگیرد، لازم است كه هر واحد تولیدی به آزمایشگاههای كنترل مجاز باشد تا در آنها كلید آزمونهای میكروبی، فیزیكی و شیمیایی در قسمتهای مجزا، بر طبق استانداردهای ملی ایران انجام گیرد و نتایج آنها در فرمهای مخصوص ثبت و نگهداری شود.
قیمت فایل فقط 29,900 تومان
برچسب ها : کارآموزی كارخانه فرآورده های گوشتی میكائیلیان , آزمایشهای میكروبی , آزمایش های شیمیایی